NHỮNG CÂU CHUYỆN THẦM LẶNG CỦA NGƯỜI LÀM NGHỀ LƯU TRỮ

Đó là nơi mà người làm lưu trữ vẫn đang lặng lẽ đứng sau những trang tư liệu, giữ trọn ký ức của một vùng đất, một thời kỳ, một chặng đường phát triển của quê hương. Không phô trương, không ồn ã, nghề lưu trữ đôi khi chỉ được nhận ra khi ai đó cần tìm lại một tờ hồ sơ, một mảnh ghép lịch sử, một chứng cứ cho sự thật đã ngủ yên trong quá khứ.

Nhưng chính trong sự thầm lặng ấy, lại ẩn chứa những câu chuyện đầy nhân văn, trách nhiệm và niềm tự hào của những người suốt đời gắn bó với tài liệu.

Giữa những giá tài liệu lạnh lẽo là hơi ấm của sự tận tụy

Kho lưu trữ không phải nơi của ánh đèn sân khấu. Đó là những dãy giá tài liệu dài vô tận, những cặp hồ sơ đã cũ theo năm tháng, là mùi giấy, mùi mực, mùi thời gian hoà quyện lại. Ở nơi tưởng như khô khan ấy, mỗi cán bộ lưu trữ lại thổi vào công việc của mình một tình yêu rất riêng - tình yêu với ký ức, với những giá trị không thể nhìn thấy ngay bằng mắt.

Mỗi tập hồ sơ được sắp đặt cẩn thận không chỉ là tài liệu, mà còn là trách nhiệm. Vì họ hiểu rằng chỉ cần một sơ suất nhỏ, một cặp hồ sơ thất lạc, một trang giấy hư hỏng… là cả một phần lịch sử có thể không bao giờ tìm lại được.

Công việc thầm lặng nhưng không hề giản đơn: Nhiều người nghĩ làm lưu trữ chỉ là “Giữ giấy tờ” nhưng không chỉ đơn thuần như vậy, những người trong nghề hiểu rằng: Mỗi hồ sơ có một đời sống riêng, cần được “chăm sóc”, “nuôi dưỡng” và bảo vệ; mỗi mét giá tài liệu là thành quả của hàng tuần, hàng tháng phân loại, đối chiếu, chỉnh lý, mô tả; mỗi cuốn mục lục hồ sơ, mỗi trang mục lục văn bản phải chính xác đến từng dấu chấm, từng ký tự, bởi một sai sót nhỏ có thể làm lạc hướng cả quá trình tra cứu sau này; mỗi lần phục vụ khai thác là một lần chạy đua với thời gian, là áp lực phải tìm chính xác hồ sơ người dân cần, dù là tài liệu từ hàng chục năm trước.

Có những tài liệu chỉ đơn giản là vài trang giấy đã ố vàng nhưng đối với những độc giả đến tra cứu tài liệu thì đó lại là: Minh chứng cho sự đóng góp của ông, cha mình trong các cuộc kháng chiến, hay một quãng đời công tác dài của các cá nhân, cũng có khi cũng là căn cứ để hoàn thiện một chính sách quan trọng hoặc là tư liệu hé mở một góc khuất lịch sử của tỉnh...

Viên chức Trung tâm đang rà soát tài liệu phục vụ việc chỉnh lý
nâng cấp phông tài liệu lưu trữ

Và người làm lưu trữ chính là “cầu nối” đưa ký ức trở về đúng nơi nó cần được đặt. Họ không chỉ bảo quản tài liệu, mà còn giữ lại sự thật, gìn giữ giá trị, và góp phần bảo vệ quyền lợi của người dân.

Chỉ một câu “Cảm ơn cô/chú, tôi tìm được rồi” cũng đủ để họ cảm thấy công sức bao năm làm nghề được đền đáp: Có lần, một bác đã về hưu tìm đến Trung tâm với vẻ mặt lo lắng. Bác nói giọng nhỏ, có chút run: “Cô ơi, tôi tìm quyết định tuyển dụng của mình mãi mà không có… Giờ cần để làm chế độ, không biết còn không nữa.” Bác đi xa hàng chục cây số, mang theo hy vọng mong manh rằng hồ sơ mấy chục năm trước vẫn còn đâu đó trong kho. Nữ viên chức Trung tâm tiếp nhận hồ sơ tra cứu đã cố gắng hỏi thật kỹ, đối chiếu từng thông tin, dò từng phông, từng năm. Bác ngồi ngoài phòng đọc, cứ thấp thỏm với ánh mắt đầy hy vọng nhìn về phía cánh cửa kho mỗi khi có người bước ra.

Rồi khoảnh khắc mong đợi ấy cũng đến: Nữ viên chức bước ra, trên tay là một tập hồ sơ đã sờn góc, cẩn thận mở ra từng trang. Khi tờ quyết định tuyển dụng hiện lên, màu giấy đã ngả vàng, nét chữ in vẫn còn rõ, bác khựng lại, đôi mắt như sáng lên. Bác cầm tờ giấy bằng hai tay, run run: “Đúng nó rồi… đúng quyết định của tôi đây rồi.” Bác nâng tờ quyết định bằng đôi tay run run, ngẩng lên với nụ cười sáng mà xúc động, như vừa tìm lại được một phần ký ức đã thất lạc - nụ cười ấy khiến người cô lưu trữ viên ấy nhớ mãi không thôi.“Cảm ơn cô nhiều lắm! Tôi tìm được rồi…

Khoảnh khắc ấy không chỉ làm ấm lòng người những người làm lưu trữ, mà còn nhắc họ thêm một lần nữa rằng: những tài liệu được gìn giữ trong kho không chỉ là giấy tờ - đó là cuộc đời, là kỷ niệm, là cả hành trình của mỗi con người. Và chính điều ấy đã làm cho nghề lưu trữ trở thành một sứ mệnh đẹp đẽ, bền bỉ và đáng tự hào biết bao. Và chính những giây phút ấy - mộc mạc, giản dị, nhưng chan chứa niềm biết ơn - đã trở thành động lực để họ tiếp tục gắn bó với nghề, tiếp tục gìn giữ ký ức cho bao người.

Niềm tự hào của người làm nghề lưu trữ

Nghề lưu trữ ít khi được nhắc tên. Nhưng khi một cuộc triển lãm thành công, khi một công trình nghiên cứu được hoàn thiện, khi một quyết sách được ban hành dựa trên tài liệu lưu trữ - người làm nghề thì mỉm cười lặng lẽ. Họ mừng vì hiểu rằng: Tài liệu mình gìn giữ đã sống lại, đã được dùng đúng nơi, đúng lúc, đúng ý nghĩa. Đó là niềm tự hào rất riêng - một niềm tự hào không cần đến huy chương hay bằng khen để tỏa sáng. Chỉ cần nhìn thấy những trang văn bản đã ngả màu thời gian, những tờ giấy pô-luya mỏng manh được người xem nâng niu trong các cuộc triển lãm, chăm chú đọc từng dòng chữ như lần tìm một mảnh ký ức xưa… cũng đủ để người làm lưu trữ thấy mọi vất vả bỗng trở nên nhẹ tênh. Hay chỉ cần bắt gặp những tập hồ sơ nằm ngay ngắn trên giá, vẫn còn nguyên vẹn sau bao mùa mưa nắng, họ đã thấy trong lòng dâng lên một niềm hạnh phúc giản dị mà sâu thẳm - niềm hạnh phúc của những người gìn giữ ký ức cho cuộc đời.

Lãnh đạo và viên chức Trung tâm chăm chú xem lại thước phim tư liệu trước khi trình chiếu
tại buổi khai mạc chương trình công bố tài liệu lưu trữ năm 2025

Những câu chuyện thầm lặng của người làm lưu trữ không chỉ là những khoảnh khắc đời thường trong công việc, mà là những mảnh ghép tạo nên giá trị bền vững cho xã hội. Nhờ sự tận tâm ấy, quá khứ được gìn giữ trọn vẹn, để mỗi kỷ niệm, mỗi dấu mốc của đất nước không bị mai một; hiện tại có nền tảng vững chắc, khi mọi quyết định, hồ sơ, thủ tục đều dựa trên thông tin chính xác, minh bạch; và tương lai được định hình bằng chính sự đầy đủ, rõ ràng của những chứng cứ lịch sử mà họ gìn giữ mỗi ngày. Và dù công việc luôn âm thầm phía sau cánh cửa kho lưu trữ, những người làm nghề vẫn không ngừng day dứt với câu hỏi: “Làm thế nào để bảo vệ được nhiều hơn, tốt hơn, lâu hơn?” Bởi với họ, đó không chỉ là nhiệm vụ - mà là trách nhiệm, là niềm tự hào, là sứ mệnh suốt đời đối với ký ức của quê hương, đất nước.

Câu chuyện về người làm lưu trữ, là nơi để tri ân những con người lặng lẽ đứng sau hành trình bảo tồn ký ức của quê hương. Họ là những người ngày ngày miệt mài bên từng trang tài liệu, kiên trì với những công việc tưởng như thầm lặng nhưng lại có ý nghĩa vô cùng lớn lao: lưu giữ quá khứ, phục vụ hiện tại và hướng đến tương lai.

Bằng tinh thần trách nhiệm, sự tận tụy và lòng yêu nghề bền bỉ, mỗi cán bộ lưu trữ đã góp phần viết tiếp câu chuyện gìn giữ di sản tài liệu của tỉnh nhà. Hy vọng rằng chuyên mục không chỉ mang đến sự ghi nhận xứng đáng, mà còn lan tỏa niềm tự hào, truyền cảm hứng để những giá trị lưu trữ tiếp tục được nâng niu và phát huy trong những chặng đường phía trước./.

                                                           Vũ Thị Hồng Nhung - TTLTLS