Điểm mới Luật Viên chức 2025 có hiệu lực thi hành từ 1/7/2026

(1) Thay đổi về khái niệm viên chức, phạm vi hoạt động và nguồn thu nhập

Theo Điều 2 Luật Viên chức 2010, viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng làm việc và hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập. Điều 1 Luật Viên chức 2025 quy định:

Viên chức là công dân Việt Nam, được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng làm việc, hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập và từ các nguồn thu hợp pháp khác theo quy định của pháp luật. Như vậy, Luật Viên chức 2025 bổ sung rõ nội dung "hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập và từ các nguồn thu hợp pháp khác theo quy định của pháp luật".

Quy định mới đã mở rộng cơ sở pháp lý về thu nhập của viên chức, tạo tiền đề cho việc thực hiện cơ chế trả lương theo hiệu quả công việc, thu nhập tăng thêm và gắn với mức độ tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập, nội dung mà Luật Viên chức 2010 chưa quy định cụ thể.

(2) Quản lý viên chức theo vị trí việc làm

Theo đó, Chính phủ đã chỉnh lý một số nội dung liên quan để chuyển đổi phương thức quản lý viên chức theo vị trí việc làm, lấy vị trí việc làm là căn cứ chính để thực hiện tuyển dụng, bố trí, đánh giá, quy hoạch, bổ nhiệm, đào tạo, bồi dưỡng và thực hiện chế độ, chính sách đối với viên chức. Đồng thời, chỉnh lý quy định về nghĩa vụ, quyền của viên chức trong hoạt động nghề nghiệp ở bên ngoài đơn vị sự nghiệp công lập bảo đảm chặt chẽ.

Viên chức có trách nhiệm hoàn thành nhiệm vụ được giao tại đơn vị sự nghiệp công lập, tuân thủ quy định của pháp luật về quản lý ngành, lĩnh vực và không xung đột lợi ích theo quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng.

(3) Nghĩa vụ của viên chức và những việc không được làm

Tại Điều 16 và Điều 19 Luật Viên chức 2010 quy định nghĩa vụ chung và những việc viên chức không được làm, tập trung vào chấp hành pháp luật, đạo đức nghề nghiệp và kỷ luật công vụ. Luật Viên chức 2025 đã sửa đổi, bổ sung đáng kể nhóm quy định này. Cụ thể, khoản 1 Điều 7 Luật Viên chức 2025:

Nghĩa vụ chung của viên chức: 1. Trung thành với Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; bảo vệ danh dự Tổ quốc và lợi ích quốc gia, dân tộc…

Điều 10 Luật Viên chức 2025 đã mở rộng các hành vi bị nghiêm cấm, trong đó bổ sung quy định không được đăng tải, phát tán, phát ngôn thông tin sai lệch làm ảnh hưởng đến hình ảnh, uy tín của đất nước, địa phương và đơn vị nơi công tác.

(4) Mở rộng quyền hoạt động nghề nghiệp và tham gia kinh doanh của viên chức

So với  Luật Viên chức 2010, Luật Viên chức 2025 có sự thay đổi lớn về quyền của viên chức trong hoạt động nghề nghiệp và kinh doanh.

Theo Điều 14 Luật Viên chức 2010, viên chức chủ yếu được phép góp vốn nhưng không được tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp. Trong khi đó, khoản 1, khoản 3 Điều 13 Luật Viên chức 2025:

Quyền của viên chức về thực hiện hoạt động nghề nghiệp và hoạt động kinh doanh

1. Được ký hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ với cơ quan, tổ chức, đơn vị khác nếu pháp luật về ngành, lĩnh vực không cấm, bảo đảm không xung đột lợi ích theo quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng, không trái với thỏa thuận tại hợp đồng làm việc và không vi phạm đạo đức nghề nghiệp.

….

3. Được góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, hợp tác xã, bệnh viện, cơ sở giáo dục, tổ chức nghiên cứu khoa học ngoài công lập, trừ trường hợp pháp luật về phòng, chống tham nhũng, pháp luật về doanh nghiệp hoặc pháp luật về ngành, lĩnh vực có quy định khác.

Như vậy, Luật Viên chức 2025 chính thức cho phép viên chức được ký hợp đồng lao động, hợp đồng dịch vụ với cơ quan, tổ chức khác; được hành nghề với tư cách cá nhân; được góp vốn và tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở giáo dục, cơ sở y tế ngoài công lập, trừ trường hợp pháp luật có quy định cấm.

(5) Quy định mới về phương thức tuyển dụng viên chức

Điều 20 Luật Viên chức 2010 quy định tuyển dụng viên chức chủ yếu thông qua thi tuyển hoặc xét tuyển. Tại Điều 17 Luật Viên chức 2025 đã bổ sung hình thức tiếp nhận vào làm viên chức không qua thi tuyển đối với một số đối tượng như chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng, năng khiếu đặc biệt hoặc người có kinh nghiệm phù hợp với vị trí việc làm. Cụ thể:

Phương thức tuyển dụng viên chức: 1. Việc tuyển dụng viên chức được thực hiện thông qua hình thức: a) Thi tuyển; b) Xét tuyển đối với từng nhóm đối tượng theo quy định của Chính phủ.

Ngoài hình thức tuyển dụng theo quy định trên, các đối tượng sau đây nếu đáp ứng ngay yêu cầu của vị trí việc làm thì thực hiện theo hình thức tiếp nhận vào làm viên chức:

- Chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng, năng khiếu đặc biệt, người có kinh nghiệm phù hợp;

- Người đang ký hợp đồng làm công việc tại đơn vị sự nghiệp công lập;

- Các đối tượng khác theo quy định của pháp luật về ngành, lĩnh vực.

(6) Phân định rõ các loại hợp đồng trong đơn vị sự nghiệp công lập

Luật Viên chức 2010 chủ yếu điều chỉnh quan hệ hợp đồng làm việc giữa viên chức và đơn vị sự nghiệp công lập. Các Điều 20, Điều 21 Luật Viên chức 2025 đã phân định rõ ba loại quan hệ hợp đồng, bao gồm hợp đồng làm việc đối với viên chức, hợp đồng lao động và hợp đồng dịch vụ. Cụ thể:

- Hợp đồng làm việc là sự thỏa thuận bằng văn bản giữa viên chức hoặc người được tuyển dụng vào làm viên chức với người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập về vị trí việc làm, tiền lương, chế độ đãi ngộ, điều kiện làm việc, quyền, nghĩa vụ và các nội dung khác có liên quan.

Căn cứ tính chất, yêu cầu nhiệm vụ, nguồn tài chính và nhu cầu về nguồn nhân lực của đơn vị sự nghiệp công lập, người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập quyết định theo thẩm quyền hoặc báo cáo cơ quan có thẩm quyền trước khi ký kết hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ để thực hiện các nhiệm vụ sau đây:

- Ký hợp đồng đối với chuyên gia, nhà khoa học, luật gia, luật sư giỏi, doanh nhân tiêu biểu, xuất sắc hoặc người có trình độ chuyên môn cao trong các ngành, lĩnh vực chiến lược, trọng điểm để thực hiện công việc của vị trí việc làm quản lý, điều hành, phát triển đơn vị sự nghiệp công lập hoặc thực hiện công việc của vị trí việc làm chuyên môn, nghiệp vụ;

- Ký hợp đồng để thực hiện công việc của vị trí việc làm hỗ trợ.

(7) Lần đầu tiên đưa vào tiêu chí về năng lực đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm

Luật Viên chức 2025 quy định về nội dung đánh giá viên chức như sau:

- Phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức, đạo đức nghề nghiệp; ý thức kỷ luật, kỷ cương trong thực hiện nhiệm vụ; việc chấp hành quy định của pháp luật về viên chức và quy định của cơ quan, tổ chức, đơn vị;

- Năng lực chuyên môn, nghiệp vụ theo yêu cầu của vị trí việc làm; khả năng đáp ứng yêu cầu thực thi nhiệm vụ được giao thường xuyên, đột xuất; tinh thần trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ; thái độ phục vụ người dân, doanh nghiệp đối với các vị trí việc làm tiếp xúc trực tiếp với người dân, doanh nghiệp; khả năng phối hợp với đồng nghiệp;

- Năng lực đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung trong thực hiện nhiệm vụ;

- Kết quả thực hiện nhiệm vụ thông qua số lượng, chất lượng và tiến độ của sản phẩm theo vị trí việc làm;

- Nội dung khác theo yêu cầu của vị trí việc làm.

(8) Bố trí vào VTVL thấp hơn/cho thôi việc nếu viên chức không hoàn thành nhiệm vụ

Luật Viên chức 2010 chưa quy định rõ mối liên hệ trực tiếp giữa kết quả đánh giá và việc cho thôi việc. Theo Luật Viên chức 2025 cụ thể khoản 4 Điều 22 và Điều 28 rằng viên chức không hoàn thành nhiệm vụ hoặc không đáp ứng yêu cầu của vị trí việc làm có thể bị bố trí vào vị trí việc làm ở trình độ thấp hơn hoặc cho thôi việc. Đây là điểm mới quan trọng, nhằm nâng cao trách nhiệm cá nhân và khắc phục tình trạng bình quân trong quản lý viên chức.

(9) Điều chỉnh về kỷ luật viên chức và thời hiệu xử lý kỷ luật

So với Luật Viên chức 2010, Luật Viên chức 2019 thì Luật Viên chức 2025 đã siết chặt quy định về kỷ luật. Theo Điều 36 Luật Viên chức 2025 đã kéo dài thời hiệu xử lý kỷ luật, theo đó thời hiệu đối với hành vi bị khiển trách tăng từ 02 năm lên 05 năm, các hành vi vi phạm khác tăng từ 05 năm lên 10 năm.

Các trường hợp không áp dụng thời hiệu tiếp tục được giữ nguyên. Thời hạn xử lý kỷ luật vẫn tối đa 90 ngày, trường hợp phức tạp không quá 150 ngày. Đáng chú ý, thời gian điều tra, truy tố, xét xử hình sự không tính vào thời hiệu xử lý kỷ luật, thay vì không tính vào thời hạn xử lý kỷ luật như trước.

(10) Có Điều luật riêng quy định về xử lý viên chức đã nghỉ việc, nghỉ hưu

Luật Viên chức 2010 (sửa đổi năm 2019), chưa có quy định đầy đủ về xử lý vi phạm đối với viên chức đã nghỉ việc, nghỉ hưu. Luật Viên chức 2025:

- Tách riêng thành một điều luật độc lập, cụ thể là Điều 42 tập trung trực tiếp vào viên chức đã nghỉ việc, nghỉ hưu.

- Khẳng định rõ nguyên tắc, mọi hành vi vi phạm trong thời gian công tác đều bị xử lý, không “đương nhiên miễn trách nhiệm” do đã nghỉ việc, nghỉ hưu.

- Luật hóa cụ thể các hình thức xử lý, đặc biệt là xóa tư cách chức vụ đã đảm nhiệm - điểm mới quan trọng so với quy định cũ.

- Bỏ mốc thời gian chuyển tiếp 01/7/2020, mở rộng phạm vi áp dụng.

(11) Quản lý viên chức bằng dữ liệu số và hồ sơ điện tử

Luật Viên chức 2010 chủ yếu quy định quản lý hồ sơ viên chức bằng hồ sơ giấy. Luật Viên chức 2025 tại Điều 42 đã chuyển mạnh sang quản lý hồ sơ điện tử. Theo đó, sơ viên chức bao gồm hồ sơ giấy và hồ sơ điện tử, được quản lý trên hệ thống thông tin về viên chức và được cập nhật vào cơ sở dữ liệu quốc gia về viên chức. Hồ sơ viên chức phải có đầy đủ tài liệu theo quy định, bảo đảm chính xác diễn biến, quá trình công tác của viên chức.

Viên chức có trách nhiệm bổ sung thông tin cá nhân theo quy định khi có thay đổi; cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền phê duyệt, cập nhật vào hồ sơ viên chức và đồng bộ với cơ sở dữ liệu quốc gia về viên chức.

(12) Đổi mới cơ chế đánh giá với viên chức

Theo đó, việc đánh giá sẽ được thực hiện thường xuyên, liên tục và dựa trên các tiêu chí định lượng gắn với kết quả công việc.

Bên cạnh đó, Luật viên chức 2025 quy định căn cứ vào kết quả đánh giá, xếp loại chất lượng định kỳ hoặc hàng năm, cấp có thẩm quyền có thể bố trí việc làm ở trình độ thấp hơn hoặc cho thôi việc với trường hợp viên chức không hoàn thành nhiệm vụ hoặc không đáp ứng yêu cầu công việc./.

Lường Thị Hồng Vân, Viên chức - TTLTLS

Xem chi tiết Luật Viên chức năm 2025 tại đây.

File đính kèm: Tải tại đây